Yüksek Katlı Binalar Depremde Neden Riskli?

Yüksek Katlı Binalar Depremde Neden Riskli?

Yüksek katlı binalar depremde neden riskli? sorusu tek başına net bir cevap bulmamaktadır. Burada tek başına yüksekliğin risk faktörü olarak değerlendirilmesi de doğru olmayacaktır.

Doğal afetlerin başında gelen depremler ortaya çıktıkları bölgelerde büyük kayıplara neden olurlar. Büyük çapta can ve mal kayıplarının yaşanmasının pek çok nedeni bulunabilir.  Bunların başında; binaların deprem fay hattı üzerinde bulunması, binaların yapımında izlenilmesi gereken yolların tam olarak izlenmemesi, yapıların yapımında kalitesiz malzemelerin kullanılması, proje dışı yapıların ortaya çıkarılması, binaların bölge zeminine uygun olmayan yüksekliklerde yapılması gelir.

Deprem esnasında olası can ve mal kayıplarının artmasına neden olmaktadır. Depremin şiddeti ve hissedilen büyüklüğü de yine deprem sırasında olası olumsuzlukları arttıran başlıca nedendir. Bu alanda uzman kişilerin yapmış olduğu araştırmalara bakılarak yüksek katlı binaların depremde yıkılma olasılığının daha yüksek olduğu söylenir.

Bir binanın kat açısından yüksekliğe sahip olması, bu binanın yaşanılacak olan depremde zarar göreceği anlamını taşımaz. Bu sadece yükseklik nedeniyle riski arttıran bir faktördür. Depremde binaların zarar görmesinde pek çok faktör bulunur. Bunların başında da binanın yapısal özellikleri ve yapım malzemelerinin kalitesi gelir. Bir yapı kaliteli ve sağlam yapılar usulüne uygun olarak yapıldığında yüksekliği deprem için endişe uyandırmaz. Ancak şunu da belirtmek gerekir ki, az katlı binalar depremde yıkılma riski açısından çok daha az risk alırlar.

Sağlam Yapılar Can ve Mal Kayıplarının Önüne Geçer

Yüksek katlı binaların deprem sırasında yıkılması ile hayatta kalma olasılığı açısından bir diğer önemli nokta da göçüğün yüksek binalarda çok daha fazla olması ve enkaz altında kalan kişilere çok daha zor bir şekilde ulaşılmasıdır. Yüksek katlı binalar depremde neden riskli diye bakıldığında deprem sonrası çökmenin şiddeti de devreye girmektedir.

Deprem insanların barınma ihtiyaçlarının karşılandığı konutların bir anda yok olmasına neden olabilir. Birçok insan yaşamını sürdürmekte olduğu binanın depreme karşı ne kadar dayanıklı olduğu konusunda bilgi sahibi değildir. Yaşamın sürdürüldüğü yapıların depreme karşı dayanıklılığı araştırılırken;

• Binanın yaşı
• Yapının bulunduğu bölge
• Binanın taşıyıcı sistemleri
• Binanın projelere uygun olarak yapılıp yapılmadığı
• Kolon ve kiriş gibi ana yapı unsurlarının sağlamlığı
• Bodrum gibi alanlarda bulunan kolon ve kirişlerin rutubete karşı dirençli olması
• Deprem frekansının bina yoğunluğuna bağlı ortaya çıkan salınım frekansı ile uyumlu olup olmadığına bakılır.

Tüm bu kriterler olası yıkıcı depremde hayatta kalmak ve maddi zarara uğramamak için oldukça büyü önem taşır. Yapılan yapılarda deprem yönetmeliğinin uygulanması olası yıkıcı depremlerde ortaya çıkacak olan olumsuzlukların en alta çekilmesini sağlar. Depremler önlenemez doğal afetler olarak hayatın içerisinde var olmaya devam ederken, depremlerin olası sonuçlarını en aza çekmek ve ortaya çıkarmış oldukları zararlardan insanları korumak mümkündür.

Olası bir deprem sırasında binanın terkedilmesi yüksek katlı binalarda çok daha uzun süre alacağı için yüksek katlı binalarda artçı depremlere yakalanma olasılığı da daha yüksektir. İlk depremin ortaya çıkması ile hayatta kalan kişiler bir an önce binayı terk etmeye çalışacaktır. Ancak bu esnada yüksek katlı binaları boşaltmak çok daha uzun zaman alacaktır. Deprem nedeniyle oluşan asansör ve merdiven sorunları da yine depreme maruz kalan kişilerin binayı hızlı bir biçimde terk etmelerine engel olacaktır. Tüm bunlar göz önüne alındığında özellikle deprem bölgesinde yapılan binaların az katlı olarak inşa edilmesi ve yatay yapıların tercih edilmesi olası deprem sonuçlarının çok daha az hasar ile atlatılmasını sağlayacaktır.

Binaların Sağlamlığı Çok Sayıda Kritere Bağlıdır

Binaların kat sayılarının deprem açısından endişe oluşturması bir yan etki olarak da düşünülebilir. Zira yumuşak zemine, projede belirlenen esasların dışında kolon ve perde uygulaması yanlış yapılmış az katlı binanın sağlam zemine yapılmış ve kolon, kiriş, perde uygulaması gibi taşıyıcı sistemleri eksiksiz olarak yapılmış yüksek katlı bir binaya nazaran depremden çok daha fazla etkilenmesi de doğaldır. Yani burada risk olarak binanın yüksek katlı olması tek başına bir gösterge değildir.

Depremler beklemedik zamanlarda bir anda ortaya çıktıkları için olası depremlerden en az hasar ile çıkmak için deprem sırasında yapılması gerekenleri bilmek de önemlidir. Can kayıplarının en aza indirilmesi ve depremi en az hasarla atlatmak için kişisel olarak deprem farkındalığına sahip olmak ve deprem esnasında uygulanması gerekenleri uygulayabilmek hayat kurtarıcı olur.

 Bina Yüksekliği Tek Başına Risk Faktörü Değildir

Yüksek katlı binalar depremde neden riskli? Sorusu özellikle yüksek katlı binalarda hayatını geçirmekte olan kişiler tarafından endişeli bir biçimde araştırılmaktadır. Yüksek binalarda yaşayan kişilerin bina yüksekliğinin tek başına bir risk faktörü olmadığını bilmeleri gerekir. Binanın deprem konusunda gerekli diğer tüm kriterleri yerine getirebiliyor olması ve depreme dayanıklılık noktasında sağlamlığının ortaya konulmuş olması kat yüksekliği açısından çok daha önemlidir.

Yıkıcı depremlerin binaların üzerinde oluşturdukları hasarlar oldukça fazladır. Az katlı ancak depreme dayanıklı olarak yapılmamış olan binaların yıkılması söz konusu olurken bunun yanında yüksek katlara sahip olmasına rağmen deprem konusunda tüm olması gerekenleri yerine getiren binaların ayakta kaldığı da gözlemlenmektedir. Buradan çıkarılacak sonuç ile varılacak olan kanı ise, bina yüksekliğinden ziyade binaların yapımı aşamasında depreme dayanıklı bir biçimde yapılmasıdır.

Zemin seçimi, yapının projeye uygun olması, taşıyıcı sistemlerin büyük bir dikkat ile olması gerektiği gibi yapılması, bina görsel zenginliği düşünülerek bina sağlamlığının riske atılması gibi noktalara dikkat edilerek yapılan çok katlı binalarda deprem açısından güvenli yapılar arasında bulunabilir. Bugün deprem ülkesi olarak bilinen ülkelerin yüksek katlı binalarda büyük depremlere maruz kalması ve binalarda hasar oluşmaması da bu görüşü desteklemektedir. Binaların olası depremlere dayanabilmesi ve olumsuz şartların ortaya çıkmaması için bu konuda hizmet veren kişilerin tüm prosedürleri yerine getirmesi gerekir.